UCUB: Bir insanın kendisini üstün ve faziletli sanıp başkalarını daha aşagıda görmesine * Kendini begenme* Ya da DİNİ tabirle * UCUB* denir. Çok kötü bir huy olan kendini begeme, Kibir ve gurur un sonucudur. Kendini begenme hastalıgına bulaşan kişi; Sahip oldugu bütün nimetlerin Allahtan geldigine ve yine bir gün bütün bu verilen güzelliklerin yok olup gidebilecegini ne yazıkki düşünmez ya da düşünemez…
Kendini begenmek Kibir hastalıgıyla aynı gibi görünüyorsa da aralarında bir fark vardır. Mesela, bir adam dünya da tek başına kalsa, bu kişinin kibirli olması, kibirlenmesi söz konusu olamaz. Ancak kendini begenen kişinin hali başkadır tek başına kalsada her zaman kendini begenir. Bu halini her yerde ve her zaman devam ettirir…
Hayatımızda düştügümüz en onulmaz ruhi hastalıkların başında kendini begenme hasstalıgı gelir. Şu hususu kesin olarak bilmeliyizki; Kendini begenmenin kişiyi felakete sürükledigi kesindir. Nefsi rahatsızlıklarımızın çeşitlerinden birisi olan dindeki adıyla UCUB: Kitabımız Kuranı Kerim ve Peygamber efendimizin Sünnetiyle zemmedilmiş – kötü ve çirkin görülmüştür.
Rabbimiz Tevbe suresi ayet .25.te Mealen: *** Muhakkak ki Allah Teala size bir çok mevkilerde nusret bahş olmuştur. Huneyn günün de de. O günkü çoklugunuz sizi güvendirmişti. Fakat bu size faide vermemişti. Yer yüzü genişligiyle beraber sizin üzerinize dar gelmişti. Sonra da arka çevirir oldugunuz halde dönüp gitmiştiniz.***
Bu Ayette anlatılan olay, şu şekilde gerçekleşmiştir. Peygamber efendimiz Mekkeyi fethettikten sonra, bazı Arap kabileleri duydukları, endişe ve korkudan dolayı kıpırdanmaya başlamışlar ve birleşerek güçlü bir ordu kurmaya teşebbüs etmişlerdi. Bunun üzerine Rasulullah (sav) 12.bin kişilik bir ordu hazırlamış ve düşmana karşı yola çıkmıştı. Ordu içinde bulunan bazı kişiler, düşmanların teşkil ettikleri sayıların azlıgı ve kendilerinin çoklugu sebebiyle böbürlenmişler, yani kendilerini begenmişler ve gerçek kudret ve kuvvetin Allahın oldugunu bir an unutmuşlardı.
Bu düşüncelerle savaşa giren İslam ordusu, İlk anda yenilgiye ugramış, Ancak Hz.Peygamberin (sav) duası ve Askeri dehası kısa sürede, dagılan İslam ordusunu toparlamaya yetmişti. İlk anlarda maglup olan ordu, kısa zamanda savaşın kaderini degiştirmiş ve üstünlük saglamıştı. Bu arada Allah(cc), Peygamberi (sav) ve Mü’minler üzerine sukunet, kalp yatışkanlıgı indirmişti. (Şamil İslam ans.)
İnsan oglu UCUB yani kendini begenme hastalıgına bulaşınca ne yazıkki; yapmış oldugu güzel ve isabetli amellerinde kendini begendigi gibi, bazan hatalı amellerinde de kendini begenmeden edemez.
Kendini begenmenin bir takım sebepleri vardır. Bunların en tehlikelisi, kişinin münafıklıgı adet haline getirmiş olması ve etrafında bulunanların pohpohlaması, övmesi ile şişirilip kendisinden geçirilmiş olmasıdır. İnsan, kendini begenmeyi terk ederse ve onun sebeplerinden uzak durursa, onun yerine tevazu gönlüne yerleşir. Bu ise, İnsanların sevgisine ve samimi teveccühlerine en kuvvetli vesiledir.
Peygamber efendimiz bir Hadisimde mealen: ** Üç şey helak edicidir. İtaat edilen aşırı cimrilik, uyulan hevayı nefis ve kulun kendini begenmesidir. ** buyuruyor…
Yapılan UHUD savaşında Talha bin Ubeydullah (ra) Kendi canını hiçe sayarak Peygamber efendimizi öyle müdafaa etmiş, öyle bir korumaya almıştı. Bu ugurda öyle yaralar almıştıki dayanılmaz derecede idi. Talha (RA) Yapmış oldugu işin önemini düşünerek nihayetinde kendini begenir gibi olmuştu.
Bu Halini takip eden Hz.Ömer (ra) efendimiz o ince firasetiyle Talhanın vaziyetini sezer sezmez: * Rasuli Ekremi müdafaa ettigi günden beri Talhanın yüzünde bir Ucub eseri tezahür ediyor- görünüyor.* diye buyurmuştur. Buna ragmen Talha (ra) bu halini ne açıkladı, ne de bu yüzden kimseyi tahkir etti.
Seneler sonra Müslümanlar Halife seçimi için Şura zamanı toplanıldıgında, İbni Abbas (ra) Hz.Ömer efendimize – Talhayı nasıl görüyorsun – diye sordugunda, O: * Onda UCUB dan bir miktar koku vardır * dedi. Talha (ra) gibi Sahabeyi kiramdan olan kimseler ucubdan kurtulamazsa, bundan sakınmayan daha zayıf olan insanlar nasıl kendilerini bu kendini begenme hastalıgından koruyabilirler epeyce zor bir mesele…
Peygamber efendimiz konunun önemini ifade eden bir Hadisinde şöyle buyuruyor: ** Siz hiç günah işlemeseniz bile ben onun daha büyügünden sizin için korkardım. O da UCUBDUR, UCUBDUR…**
Bazı edebi eserlerde bu konu işlenirken konu ile alakalı şu olay anlatılır. Hükümdarlardan birinin veziri, Bir gün güzel bir elbise giymiş ve kendini begenmişlik tavır ve edası içerisinde sagını solunu süzerek yoluna devam ederken, bir kişi yanına gelip demişki: * Allah ve Rasulünün sevmedigi biçimde yaptıgın bu yürüyüş, nasıl bir yürüyüştür ? *
Vezir demişki: * Sen benim kim oldugumu biliyormusun ? * Bunun üzerine digeri demişki: * Evet bilirim, senin EVVELİN – yani yaratılışın bir damla bulanık su, sonun ise bedeninin kurtlara gıda olmasıdır. * diye cevap verince, Vezir söyleyecek söz bulamadan oradan uzaklaşmıştır.
Günümüzde de bu tür davranışlar sergileyen kendini begenmiş takımı hiç te az degildir ve söyledikleri söz binlerce sene önce Atalarının sözünün tekrarından başkası degildir. SEN BENİM KİM OLDUGUMU BİLİYORMUSUN ? Bu kişi illaki makamını, mevkisini, önemli bir zat oldugunu, toplumdan ayrıcalıklı bir şahsiyyet oldugunu belli edecektir. Çünkü UCUB-yani kendini begenmişlik hastalıgına bulaşmıştır.
Şöyle bir olay anlatılır : Bişr bin el Mansur, Fazla ibadet ettigi için onu görenler hemen Allahı ve ölümü hatırlarlardı. Mansur bir gün Namazı fazla uzattı. Ardından adamın biri seyrediyordu. Bunun farkına varan Bişr bin el Mansur: * Sen benim Namazı agır kıldıgıma bakma, aslında bu , mühim bir şey degildir. İblis de uzun zaman Melekler arasında ibadet ettikten sonra gidecegi yere gitti. * demiştir…
Bilinmelidirki, Kendini begenmenin afetleri büyüktür. Ucub – kendini begenme öncelikle günahları unutturur. Ve zamanla günahlara karşı ihmal davranmaya başlar. Âmellerinden günah olanları hatırladıgında ise ehemmiyet vermez ya da nasıl olsa bagışlanır, affedilir diye tevbe kapısını bile unutur.
Kendi İbadet ve âmellerine gelince kişi onları çok begenir. Ve ayrıca da İbadet yapıyorum diye toplum içerisinde böbürlenir. Allahın yardımıyla ibadet yaptıgının şuuruna varmaz. İbadetlerini taatlarını begendikçe bu kişi kendi durumunu idrak edemez. Kendi fikrini begenir. Zamanla bu durum Allah katında mevki, makam sahibi oldugunu düşünmeye kadar varır ve ayrıca Allaha karşı kendi kendine hak sahibi iddiasında bile bulunur.
Artık açıkça kendini her yerde övmeye başlar. Birileriyle istişare etmeyi küçüklük sayar., Birilerinden her hangi bir konuda istifade etmeyi onur ve gururuna yediremez. Kendi kendisini hesaba çekmeyi unutur.
Hatalı da olsa kendi buldugu şeylere sevinir. Birilerinin kendisini eleştirmesine tahammül edemez, hatta soru sorulmasını bile içine sindiremez. Artık adeta bir diktatör, müstebit bir idareci gibi hareket etmeye başlar. Söz dinlemez, Nasihata kulak asmaz. Etrafındakileri külliyen cahil ler toplulugu olarak görür.
Kendini begenenlerin yaptıkları akıl dışı davranışlardan biri de, bol bol övünmeleridir. Böyle bir huya bulaşanların, bu durumdan kurtulmaları için, Faziletli ve Ahlaklı kişilerle düşüp kalkmaları lazımdır. Öylesi faziletli insanları örnek alarak kusurlarını, hatalarını, günahlarını terk etmeli ve en kısa zamanda güzel huylar kazanmaya başlamalıdırlar. Büyüklerimiz ne güzel söylemiş: * KİŞİ NOKSANINI BİLMEK GİBİ İRFAN OLMAZ.* diye… Allah İslam Alimlerinin hepsinden razı olsun…
Her günahın oldugu gibi, Kendini begenme yani UCUB hastalıgının da tedavisi vardır. Aslında her hastalıgın tedavisi, onun sebebinin zıddı ile karşılamadır. Kendini begenme hastalıgı nın görünen illeti CEHALET oldugu için tedavisi de ancak cehaletin zıddı olan İLİM ile düzelir tedavi olur denilmiştir…
Asrı Saadete nail olmuş olan o temiz nesil Ashabı kiram Temiz kalpleri ve halis âmellerine ragmen: * Keşke saman, çer-çöp olsaydık * derlerdi. Aklı başında tefekkür ehli bir insan daha nasıl olur da Âmelleriyle magrur olur, nazlanır da kendi âkibetinden korkmaz şaşılır bir durumdur…
Denilmiştirki; İnsanlar çeşitli şeylerle kendilerini begenme hastalıgına bulaşırlar. Kibirlendigi şeyler sebebiyle olan şeyler zikredildi. Bir de kendileriyle kibirlenmedigi şeylerlede insanlar kendilerini begenirler bu hususu sekiz bölümde zikredelim:
1.) Kişinin bedeniyle ucublanması. Bu kendini begenme şekli Boyu ile, posu ile, endamı, şekli, kılık ve kıyafeti ile, yüz güzelligi, sesinin güzelligi gibi hallerini öncelikle Allahın verdigi bir lütuf olarak bilemeden kişi bu hasletlerle kendini begenir,övünür. Halbuki birde o güzel bedeninin yaşayışında ve ölümünden sonraki pislik hallerini, nasıl çürüyüp herkesin nefret edecegi bir laşe haline gelecegini tefekkür eder düşünürse bedeniyle övünmesinin ne akıl dışı bir hareket oldugunu anlaması kişinin aklını başına toplamasına yardımcı olur…
2.) Kişinin Gücü ve kuvveti ile kendini begenme hali: Aynen Ad kavmi gibi. Kuvvet ve güç ile kendini begenmek, Savaşlarda saldırganlıga, tehlikelere atılmaya ve kötülük yapan herkes ile vuruşmaga sebep olan bir durumdur. Güç ve kuvvet ile kendini begenenlerin tedavi şekli. Az önce de belirtildigi gibi, mesela bir günlük yakalanacagı sıtma hastalıgının kendisini bitkin düşürecegini ve onu veren yaratıcının her hangi bir şekilde verdigini tekrar alacagının düşünülmesi yine insanın aklını başına getirir…
3.) Kişinin Aklı ve Zekası ile Kendini begenmesi. Bilinmelidirki Akıl dünya işlerinde ince ve mühim-önemli hadiseleri anlama ve kavrama melekesidir. Eger insan bu düşüncesini bir diktatör gibi yanlış hareketlerde kullanırsa ya da yalnız kendi görüşlerinde ısrar ederse, İstişarelerden bucak bucak kaçarsa, Kendi görüşüne uymayan kimseleri cahiller toplulugu olarak görürse, Alimlere ve İlim adamlarına saygısızca davranışlarda bulunursa kendini begenme hastalıgının en onulmazına yakalanmıştır diye düşünürüz.
Bu kişinin tedavisi ise Allahu tealanın kendisine verdigi Akıl nimetine şükretmesi, Öyle bir zamanın gelmesiyle Akıl ve ruh saglıgının sarsıntıya ugrayabilecegini hesap etmesi, Her hangi bir hastalık neticesinde Salakça ve aptalca bir kişinin seviyesine düşebilecegini hesap ederek, Allaha şükrederek kendini begenme hastalıgından en kısa zamanda yine Akıl nimetiyle kendi kendini koruması en akıllıca yoldur diye düşünürüz…
4.) Kişinin Asaletiyle övünmesi: Kişinin ne kadar şerefi nesebine, Atasına, soyuna, sopuna ait bilsede aslında şerefin onlarla olmayıp, İlim, Salih amel, güzel ahlak ile şereflenildigi ve bu vasıflar olamadan kişi Asaletini ne kadar övse de boş oldugu bilinmelidir. Aynı kabileden oldugu halde, İmansızlıgı sebebiyle, köpeklerden kötü, Domuzlardan daha adi dereceye düşenler de vardır.
Bütün bunları anlayıp şerefin takvaya baglı oldugunu ve tevazunun Ceddinin, atalarının adeti bulundugunu bilen kimse, TAKVA ve tevazuda onlara uyar.
Cenabı Hak: *** Ey insanlar , dogrusu biz, sizleri bir erkekle bir dişiden yarattık. Sizi milletler ve kabileler haline koydukki, birbirinizi kolayca tanıyasınız. şüphesiz, Allah katında en kıymetliniz, ona karşı gelmekten en çok sakınanınızdır.*** Buyuruyor düşünüle…
5.) Kişinin Dindarlık ve İlim ile olmayıp zalim İdarecilerin yanında olmalarından dolayı kendilerini begenme hastalıgı başlı başına cehaletin taa kendisidir. Bu hastalıgın tedavi yolu ise: Zalim idarecilerin zulümlerini , dini israflarını Allah katında bu kimselerin degersizligini, neticede onların Cehennemdeki korkunç hallerini ve pis kokularını görecek olsa , onlardan nasıl nefret edilecegini ve uzaklaşacagını, Kıyamet gününde hak sahiplerinin onların yakasına nasıl yaışacaklarını düşünecek olsa degil onların yanında olmaktan övünme hadisesi onlardan nefret eder ve bir daha böyle zalim idarecilerin, bakanların, başkanların, müdürlerin vs… semtlerine yaklaşmaz…
6.) Kişinin Evlat, Akraba, Hizmetçi, Yardımcı ve Adamlarının çokluguyla kendini begenme hususu: Bu husus üzerinde fazla laf söylemeye gerek yoktur her zaman ve zeminde en çok karşılaşılan bir kendini begenme hastalıgı çeşididir. Tedavi yolu ise: Kendisini ve adamlarının öyle bir zaman gelecekki, nihayet kâr ve zarar getiremeyecek çok aciz birer yaratık olduklarını göreceklerdir.
Kişi yalnız öldügü zaman bütün bir aşiretinden, kabilesinden ayrılıp tek başına zelil bir vaziyette mezara girecegini, adamlarından hiç birinin kendisi ile mezara girmeyecegini, kendisini yılanlara, akreplere, kurtlara ve nihayet çürümeye terk edeceklerini , en şiddetli ihtiyaç anında bile kendisine bir fayda saglayamayacaklarını, hatta kıyamet günü kendisinden kaçacaklarını düşünmek bu tür kendini begenme hastalıgının ne kadar ucuz ca bir hareket oldugunun belirtisi olarak ortaya çıkar . Tabii düşünen beyinler için…
7.) Kişinin Malı ile kendisini begenmesi: İnsanların zamanımızda da en fazla övündügü ve böbürlendigi unsurların başında gelen, kendini begenme hususu mal, para ve dolayısıyla ekonomik gücüdür.
Tedavi yolları ise: Kişinin Servetinin belalarını hesap etmesi Kendi biriktirdigi servetinde kul haklarının oldugunu düşünmesi, Yoksullugun da yeri geldiginde aşagılanacak bir durum olmadıgını, Hatta Cennete ilk olarak yoksulların gireceklerini, aslında zenginligin sonunun omadıgı, insanın kendisinden daha zengin birisinin varlıgını bilmesinin uykularını kaçıracak huzursuzluga sevk edecek bir hırs ve aşırı emeli de beraberinde getirdigini bilmesi ve bu tür varlıklarla övünmesinin yersizligini anlaması kişiyi rahatlatacaktır aynı zamanda…
8.) Kişinin isabetsiz ve yanlış görüşlülügüyle kendini begenmesi de bir hastalık çeşididir. Bu hususun tedavi şekli biraz zordur. Hatalı görüşe sahip olan kişi, görüşünün hatalı olup olmadıgını bilemez genelde.Zaten hatalı oldugunu bilse o görüşünden dönerdi. Dolayısıyla bilinmeyen hastalıgı tedavide haliyle zordur. Cehalet te bilinmeyen bir hastalık oldugu için, Onun da tedavisi zordur.
Çünkü bilen bir kimse, bilmeyen bir kimseye kusurunu söyler, hatasını gösterir. Ve onu düzeltir. Fakat bilmedigi halde bilmez oldugunu bilemeyenlere söz anlatmak Deveye hendek atlatmaktan zordur. Çünkü bildigini zanneden kişi laf dinlemez. Kendini helak edecek bir belaya bulaşmıştır. Buna ragmen o kendi halini farklı görür. Artık bu kişinin tedavisi mümkün olabilirmi ? Bunun tedavi şekli Daima kişinin kendi kendisini hata da görmeye çalışması, kendini begenmemek, Ancak Kitap, Sünnet Sahih akla baglı kalarak dogru olana yapışmaktır. Allah(cc) dogruların yardımcısıdır…
Allahım bizi nefsimizin esiri etme. Bizleri kuru aklımızın yetersiz fikirlerimizin esiri etme. Bizleri her türlü güzelligimizin esiri etme. Bizleri gurur hastalıgından kurtar. Bizleri kibir hastalıgından kurtar. Bizleri Haset hastalıgından kurtar. Bizleri kendini begenmişlik hastalıgından kurtar. Bizlere faydalı ilim nasip eyle. Bizlere dogruyu, güzeli, iyiyi, velhasılı senin razı olacagın halleri yaşamayı nasip eyle. Sen her şeye kadirsin Allahım. Amin…
Sermed Kadir… ..30.12.2004