İnanç unsurları ve ritüelleri göz önünde bulundurulduğunda, çok tanrılı bir itikadın mensubu olan Yezidiler, inançlarını dünyanın en eski dini olarak tanıtmaktadırlar. Ancak kutsal kitapları, son döneme ait dini metinleri, inanç unsurları ve ritüelleri analiz edildiğinde birçok din ve kültürden etkilenen, mezhep kavramına daha yakın dururlar. Yezidiler, kötülüğün simgesi olduğuna inanılan *İblis’in* kutsal ve iyi bir melek olduğuna inanırlar. Yezidiler, yol göstericileri olarak kabul ettikleri Yezid bin Ezdiyana bağlı olduklarını ifade eder, kendilerini, Allaha peygambersiz inanan halk anlamına gelen *ezdai* olarak adlandırırlar. Irak’taki Kürtler arasında *ezidi* olarak adlandırılan toplum için Türkçe, Arapça ve İngilizce’de, *yezidi* ifadesi kullanılıyor. Terminolojik olarak; Ezidi’nin kelime anlamı, Azda yani Allahın yarattığı kişilik ifadesini buluyor. Kürtçe’de, Allah’ın diğer bir ismi ise yezdan’dır. Bazı tarihçilere göre yezidi kelimesinin, zerdüşt’lükteki yezata kelimesinden geldiği söyleniyor. Yezidiler, tanrı tarafından seçilmiş bir halk olduklarına inanıyor ve birçoğu Şeyh Adi’nin vahiy aldığını kabul ediyor. Melek Tavus’u ise „şeytan“ olarak değil, Azda’nın yani Tanrı’nın doğruyu yanlışı göstermek için gönderdiği bir elçi olarak görüyorlar. Bu yüzden *şeytan* adını hiç kullanmazlar…
Yezidiler, kendilerinin şeytana tapanlar olarak anılmasını da reddediyorlar. Onlar için Melek Tavus, yani ateşten olma şeytan yedi meleğin en yücesi. Yezidilik inancına göre tanrı *azda* tarafından yaratılan ve kendisine evreni ve insanları yaratma görevi verilen yarı melek yarı tanrı olan Meleki Tavus, insanları yarattıktan sonra kendi yarattığı insanlar önünde eğilmemiş ancak bu tanrı azda tarafından farklı yorumlanarak kibirli olduğu sanılmıştı. Yezidiliğin bir *sır* dini olması ve yezidiliği yaymanın yasak oluşu nedeniyle inanış hakkında insanlar çok fazla bilgiye sahip değil. Misyonerliğe kapalı olan yezidilikte, kendi toplulukları dışındaki kişilere dini bilgi verilmiyor. Bazı tarihçiler, yezidilerin, İslam dinini yeterince bilmemesi nedeniyle eski inançları zerdüştlük ve bölgede mevcut olan Hristiyanlık dininden etkilenerek karma ve eklektik bir din ortaya çıkardıklarını savunuyor. Kurucusu bilinmeyen Yezidiliğin, kökeninin Emevi hanedanı soyundan olduğu belirtilen ve İmam Gazaliden ders almış bir sufi olan, Lübnanlı Şeyh Adi bin Musafir’e dayandığı rivayet ediliyor…
Bazı tarihi ve dini kaynaklara göre Yezidilik, ateş, güneş ve suyun kutsal sayıldığı bir inanç şekli. Bu inançta sonradan Yezidi olunmuyor. Bir Yezidi’nin başka bir dine geçmesi ise en büyük günah olarak kabul ediliyor. Dini ritüeller sözlü bir şekilde nesilden nesile aktarılıyor. Yezidilikte sözlü edebiyat, Kürtçe’nin kurmanci lehçesinde kendini koruyor. Yezidiler, sabah, öğle ve akşam olmak üzere günde üç defa dualar okuyor. Bunun dışında her yıl nisan ayının ikinci haftasında başlayan *kırmızı çarşamba* bayramından önce üç günlük oruç tutuluyor. Diğer dinler gibi ibadethaneleri olmayan Yezidiler, sadece *ruhani* din adamlarının türbesini ziyaret ediyor. Türbelerde çıra yakılıp, dualar ediliyor. Yezidilerin kutsal tapınakları Irak’ın Duhok ili, Şeyhan ilçesi, Laleş vadisi’nde bulunuyor. Her yıl nisan ayında, farklı ülkelerden hac niyetine buraya gelen Yezidiler, Şeyh Adi’nin türbesini ziyaret ediyor. Yezidiler, buradaki *beyaz çeşme* de yıkanıyor. Yeni doğan çocukların da mutlaka bu çeşmede yıkanması ve daha sonra sünnet edilmesi gerekiyor. Eğer bir Yezidi sünnet olmadan ölse bile cenazesi defin edilmeden sünnet edilmesi gerekiyor…
Etnik olarak Kürt, Kurmanci lehçesini konuşan Yezidiler, inançları nedeniyle sürekli tehditlere maruz kalıyorlar. Bu nedenle birçok Yezidi, Irak’ı zaman içinde terk ederek başka ülkelere sığınmışlardır. Ancak yoğun göçe rağmen dünyada Yezidi nüfusunun en yoğun olduğu ülke Irak olarak biliniyor. Buradaki nüfuslarının 600. bin olduğu belirtiliyor. Ağırlıklı olarak Musul’un Şeyhan, Hamdaniye, Sincar şengal ilçeleriyle Duhok merkezi ve çevresindeki köylerde yaşıyorlar. Türkiye’de ise Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Mardin ve Şanlıurfa illerinde ikamet ediyorlar. Yezidilerin bir kısmı da Almanya, Fransa, Belçika ve diğer Avrupa ülkelerinde yaşıyor. Dünya Yezidi nüfusunun takribi, 1. milyon civarında olduğu tahmin ediliyor. İsim benzerliğinin dışında yezidi’lerin; Yezid bin Muaviye ile hiç bir alâkâlarının olmadığı biliniyor. Allahım yalnız sana ibadet eder, yalnız senden yardım bekleriz. Bizleri sapık yollara girmekten muhafaza eyle. Bizleri senin razı olduğun kulların zümresine dahil eyle. Bizleri dosdoğru yolun olan sıratı müstâkimden ayırma…
Sermedkadir…